Cổ tức là một phần lợi nhuận sau thuế được chia cho cổ đông công ty sau khi đã trích lập các quỹ theo quy định. Hàng năm, số tiền được trích ra để chi trả cổ tức sẽ được thông qua trong Đại hội cổ đông. Ví dụ, trong Nghị quyết Đại hội cổ đông của CTCP Đường Quãng Ngãi (QNS) 2017 trả cổ tức tiền 15% bằng tiền và 20% bằng cổ phiếu.
1. Trả cổ tức bằng tiền
Trả cổ tức bằng tiền là việc doanh nghiệp trả cổ tức bằng tiền mặt trực tiếp vào tài khoản chứng khoán cho cổ đông.
Tại thị trường chứng khoán Việt Nam, khi 1 doanh nghiệp công bố tỷ lệ trả cổ tức bằng tiền, thì tức là dựa trên mệnh giá cổ phiếu (tương ứng 10.000 đồng/CP).
Ví dụ: Ngày 2/1/2018, Ngân hàng TMCP Quân đội (MBB) tạm ứng chi trả cổ tức đợt 1/2017 bằng tiền với tỷ lệ 6%. Như vậy, 1 cổ phiếu MBB sẽ nhận được: 6% x 10.000 = 600 đồng cổ tức tiền.
2. Trả cổ tức bằng cổ phiếu
Trả cổ tức bằng cổ phiếu là việc doanh nghiệp sẽ phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông. Việc phát hành thêm cổ phiếu (để chi trả cổ tức) không làm thay đổi vốn chủ sở hữu cũng như tỷ lệ nắm giữ của cổ đông.
Ví dụ: Ngày 19/6/2018, Ngân hàng TMCP Quân đội (MBB) trả cổ tức bằng cổ phiếu đợt 2/2017 tỷ lệ 100:5, như vậy, cổ đông nắm giữ 100 cổ phiếu MBB sẽ nhận được thêm 5 cổ phiếu MBB mới.
3. Sự khác nhau giữa việc trả cổ tức bằng tiền và trả cổ tức bằng cổ phiếu
Khác nhau quan trọng nhất giữa việc trả cổ tức bằng tiền mặt và cổ tức bằng cổ phiếu là dòng tiền lưu thông của doanh nghiệp.
- Đối với việc trả cổ tức bằng tiền, dòng tiền từ lợi nhuận sau thuế sẽ đi ra khỏi doanh nghiệp. Cụ thể là được chi trả vào tài khoản của từng cổ đông.
- Đối với việc trả cổ tức bằng cổ phiếu, dòng tiền về cơ bản vẫn ở trong doanh nghiệp. Chỉ có sự thay đổi từ khoản mục Lợi nhuận sau thuế (chưa phân phối) chuyển sang khoản mục Vốn góp của chủ sở hữu.
Ví dụ trong thuyết minh Báo cáo tài chính hợp nhất năm 2017 của QNS, Có 562 tỷ cổ tức được chi trả bằng hình thức cổ phiếu. Số tiền cổ tức này sẽ làm tăng Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp.
4. Làm thế nào để được nhận cổ tức?
Để được nhận cổ tức, bạn chỉ cần nắm giữ cổ phiếu đến ngày giao dịch không hưởng quyền.
- Trong trường hợp cổ phiếu bạn nắm giữ là cổ phiếu đã niêm yết, cổ tức sẽ được trả trực tiếp vào tài khoản chứng khoán của bạn.
- Trong trường hợp cổ phiếu bạn nắm giữa là cổ phiếu chưa niêm yết (OTC), bạn cần liên hệ và đến trực tiếp doanh nghiệp để nhận cổ tức.
5. Tại sao giá cổ phiếu bị điều chỉnh giảm trong ngày giao dịch không hưởng quyền?
Trong ngày giao dịch không hưởng quyền (GDKHQ), bạn sẽ thấy giá cổ phiếu bị điều chỉnh giảm rất lớn tương ứng với tỷ lệ cổ tức được trả.
Ví dụ: Ngày 13/05/2020, FPT trả cổ tức bằng cổ phiếu với tỷ lệ 20:3, cổ tức 10% bằng tiền. Giá đóng cửa trước ngày ngày GDKHQ là 54.4, giá tại ngày GDKHQ là 46.45. Trong ngày GDKHQ giá đã điều chỉnh tương đương với cổ tức được nhận.
Tại sao phải điều chỉnh giá cổ phiếu trong ngày GDKHQ?
Trường hợp trả cổ tức bằng tiền mặt
Giả sử cổ phiếu A có giá 20.000đ/cổ phiếu, số lượng cổ phiếu lưu hành 1.000.000 cổ phiếu. Như vậy vốn hóa là 20 tỷ VNĐ. Nếu trả cổ tức 10%/mệnh giá, tương ứng 1.000đ/cổ phiếu, giá trị sổ sách (book value) của công ty bị giảm 1.000đ/cổ phiếu do trả cổ tức. Do đó, giá cổ phiếu giảm tương ứng 1.000 đ/CP để cân bằng với giá trị sổ sách doanh nghiệp.
Trường hợp trả cổ tức bằng cổ phiếu
Tương tự như ví dụ trên nhưng tỷ lệ trả cổ tức là 1:1. Nghĩa là với mỗi cổ phiếu đang nắm giữ, nhà đầu tư sẽ được nhận thêm 1 cổ phiếu cổ tức. Trường hợp này, giá trị sổ sách (book value) không thay đổi nhưng số lượng cổ phiếu lưu hành tăng lên do đó giá trên thị trường phải đều chỉnh để cân bằng với giá trị số sách.
Cách tính giá điều chỉnh tại ngày GDKHQ
Bạn có thể áp dụng công thức tổng quát dưới đây của Go Value trong nhiều trường hợp:
- Trả cổ tức bằng tiền
- Trả cổ tức bằng cổ phiếu
- Phát hành thêm cổ phiếu
- Chia tách cổ phiếu
Công thức tổng quát:
Ví dụ:
Giả sử cổ phiếu XYZ có giá đóng cửa ngày 7/1/2018 là 30.000 đ/cổ phiếu. Ngày 8/1/2018 là ngày GDKHQ của cổ phiếu XYZ với các quyền sau:
- Cổ tức bằng tiền tỷ lệ 15%/mệnh giá: tương đương 1.500đ/cổ phiếu
- Cổ tức bằng cổ phiếu tỷ lệ 100:10 (hay 10%)
- Phát hành thêm cổ phiếu với tỷ lệ 100:20 với mức giá 20.000đ/cổ phiếu
Khi đó, giá tham chiếu của cổ phiếu XYZ tại ngày 8/1/2018 sẽ được tính như sau:
= (30 – 1.5 + 20*0.2)/(1 + 0.1 + 0.2)
Hay: giá điều chỉnh là 25.000 đ/cổ phiếu.
Tỷ lệ chi trả cổ tức là gì?
Tỷ lệ chi trả cổ tức là tỷ lệ phần trăm (%) giữa Cổ tức bằng tiền chia cho Lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp (hay Cổ tức chi trả cho 1 cổ phiếu thường/EPS).
Trong trường hợp đối với QNS ở trên:
Tỷ lệ chi trả cổ tức sẽ là: (236.825.175.000 + 205.247.355.000) / 1.026.798.712.722 = 43.1%
6. Dividend Yield (hay tỷ suất cổ tức) là gì?
Dividend yield (hay tỷ suất cổ tức) tỷ suất sinh lợi mà bạn có thể nhận được từ cổ tức nếu mua cổ phiếu ở mức giá hiện tại. Công thức tính Dividend yield:
Ví dụ:
Cổ phiếu FPT dự kiến trả cổ tức trong năm 2019 tổng cộng là 35%, tương ứng 3.500đ/cổ phiếu.
Giá đóng cửa của FPT tại ngày 19/11/2018 là 43.000đ/cổ phiếu.
Khi đó: Dividend yield = 3.500/43.000 = 8.1%
7. Trả cổ tức bằng cổ phiếu hay tiền mặt thì tốt hơn?
Hầu hết nhà đầu tư đều thích được nhận cổ tức bằng tiền mặt vì “tiền tươi thóc thật” bao giờ cũng tốt hơn. Việc công ty trả cổ tức bằng tiền mặt sẽ thể hiện cho cổ đông rằng công ty đang hoạt động kinh doanh có lợi nhuận. Đương nhiên đây có vẻ là một dấu hiệu tốt. Tuy nhiên trong một số trường hợp trả cổ tức bằng tiền mặt không hẳn đã là tốt. Khi đầu tư cổ phiếu bạn cần hiểu rõ bản chất trong việc trả cổ tức của công ty.
Vay nợ để trả cổ tức
- Điều này nghe có vẻ phi lý nhưng thực tế là cho dù công ty kinh doanh có lãi nhưng vẫn không đủ nguồn tiền mặt để trả cổ tức cho cổ đông. Khi đó, để làm “hài lòng” cổ đông, công ty chỉ còn cách là vay nợ ngân hàng để trả cổ tức.
Doanh nghiệp không còn tiềm năng tăng trưởng
- Có rất nhiều doanh nghiệp đang niêm yết trả cổ tức với tỷ lệ rất cao thậm chí 80 – 100%. Nếu chỉ nhìn vào con số này mà quyết định mua cổ phiếu thì bạn sẽ rất dễ “mắc bẫy”. Hầu hết những doanh nghiệp trả cổ tức cao vì họ không còn khả năng tăng trưởng. Thị phần, lĩnh vực, khu vực mà họ kinh doanh không thể phát triển hơn được nữa. Vì thế mặc dù kinh doanh có lãi và tạo ra nhiều tiền mặt nhưng ban lãnh đạo của họ hiểu rằng dù có giữ lại tiền của cổ đông thì cũng không làm gia tăng thêm lợi nhuận. Điều tốt nhất là hoàn trả lại phần lớn lợi nhuận cho cổ đông.
Doanh nghiệp không trả cổ tức tiền mặt
- Đôi khi không trả cổ tức tiền mặt chưa hẳn là xấu. Ở những doanh nghiệp đang có tốc độ tăng trưởng cao thì ban lãnh đạo luôn ưu tiên sử dụng nguồn lợi nhuận để bổ sung vào vốn lưu động hoặc đầu tư cơ bản. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp duy trì được tốc độ tăng trưởng nhanh. Quan điểm chủ đạo ở đây là: “Ban lãnh đạo tin rằng việc giữ lại tiền để công ty kinh doanh sẽ tốt hơn việc hoàn trả lại tiền để cổ đông tự đầu tư”
Ngược lại, bạn cần tránh những doanh nghiệp không đem lại giá trị cho cổ đông nhưng vẫn giữ lại lợi nhuận và không trả cổ tức tiền mặt.
8. Tỷ lệ chi trả cổ tức bao nhiêu là hợp lý?
Tỷ lệ chi trả cổ tức sẽ ở mức hợp lý khi 2 vấn đề sau đây được đảm bảo:
- Thứ nhất, công ty được bổ sung đủ nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh
- Thứ hai, công ty đảm bảo vẫn giữ được tỷ suất sinh lợi trên vốn (ví dụ như tỷ lệ ROE)
Giả sử công ty A có vốn chủ sở hữu là 100 tỷ. Lợi nhuận năm 2018 là 20 tỷ, tương ứng tỷ lệ ROE 20%.
Công ty A dự kiến sẽ chi 10 tỷ để chi trả cổ tức bằng tiền mặt, tương đương tỷ lệ chi trả cổ tức là 50%.
Sau khi trích quỹ khen thưởng phúc lợi là 2 tỷ (tương đương, 10% lợi nhuận), số tiền còn lại bổ sung vào vốn chủ sở hữu là: 20 – 10 – 2 = 8 tỷ. Vốn chủ sở hữu cho năm tiếp theo là 108 tỷ.
9. Bonus: Chiến lược đầu tư cổ phiếu theo cổ tức
Rất nhiều nhà đầu tư trên thế giới đã thành công với chiến lược này. Họ tập trung vào những doanh nghiệp có hoạt động ổn định và trả cổ tức đều đặn. Ở những thời điểm thị trường giảm giá, những cổ phiếu được bán với giá rất rẻ. Tỷ lệ dividend yield vì thế ở mức rất cao. Nếu bạn là một nhà đầu tư an toàn thì đây thực sự là một chiến lược rất phù hợp. Việc lựa chọn cổ phiếu cũng sẽ dễ dàng hơn rất nhiều.
