TẦM QUAN TRỌNG CỦA ROE, ROA và ROIC

0
1359

Nếu được chọn chỉ một chỉ số tài chính để phân biệt giữa một doanh nghiệp tuyệt vời và một doanh nghiệp tệ hại, thì không có chỉ số nào quan trọng hơn tỷ suất sinh lời trên vốn đầu tư (return on capital). Tỷ suất sinh lời có thể được sử dụng thông qua các chỉ số thông dụng như ROE (return on equity), ROA (return on asset) hay ROIC (return on invested capital).

Ví dụ thực tế, nếu có hai nhà hàng được chào mời, quý đọc giả đầu tư sẽ lựa chọn phương án nào?
1.    Nhà hàng thứ nhất vốn đầu tư ban đầu 1 tỷ, lợi nhuận tạo ra 500 triệu/năm.
2.     Nhà hàng thứ hai vốn đầu tư ban đầu 10 tỷ, lợi nhuận tạo ra 1 tỷ đồng/năm.
Đánh giá 2 trường hợp trên, nhà hàng thứ nhất tỷ suất sinh lời trên vốn mỗi năm là 50%, nhà hàng thứ hai tỷ suất sinh lời trên vốn chỉ vỏn vẹn 10%. Dễ dàng để nhận thấy, nhà hàng thứ nhất vốn ít nhưng sử dụng vốn hiệu quả hơn rất nhiều. Vì vậy, với 10 tỷ thay vì lựa chọn nhà hàng thứ hai quý đọc giả có thể chọn nhà hàng thứ nhất và dùng 9 tỷ đồng còn lại tìm kiếm nhà hàng tương tự, khi đó tỷ suất sinh lời trên vốn 10 tỷ có thể gấp 5 lần nhà hàng thứ 2.
Đến đây ắt hẳn nhiều độc giả sẽ cho rằng ví dụ hai nhà hàng quá “hiển nhiên” và “ngớ ngẩn”! Ấy vậy mà trên thương trường chứng khoán thực tế, khi bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông, tâm lý xóa bỏ nghi ngờ để quyết định nhanh và tâm lý quá lạc quan, các nhà đầu tư cá nhân, thậm chí có cả chuyên nghiệp, thường xuyên quên đi những nguyên tắc về chọn doanh nghiệp sinh lời tốt trong kinh doanh, lao vào mua những cổ phiếu tăng mạnh nhiều phiên liên tiếp mà bất chấp hiệu suất sinh lời trên vốn tệ hại của chúng.
Tầm quan trọng của tỷ suất sinh lời trên vốn
Trong quyển The little book that beats the market, 2007 của nhà đầu tư huyền thoại Joel Greenblatt (quyển này đã hiện đã được dịch ra tiếng Việt với tựa đề “Công thức kỳ diệu chinh phục thị trường chứng khoán”), 1 trong 2 nhân tố quyết định nên “công thức thần kỳ” mà ông cho rằng sẽ chọn được một khoản đầu tư tuyệt vời – chính là chỉ số tỷ suất sinh lời trên vốn đầu tư này. Ông lập luận, chỉ số này vừa đơn giản, vừa ít rủi ro, lại vừa vô cùng hữu dụng – có thể giúp đánh bại nhiều quỹ đầu tư đại chúng chạy theo hiệu quả đầu tư ngắn hạn.
Trong bức thư thường niên năm 1995 của ngài Buffett gửi cho các cổ đông Berkshire Hathaway của mình, ngài Buffett đã từng nói: “Chúng tôi ưa thích những doanh nghiệp có thể tạo ra mức sinh lợi cao trên vốn đầu tư và chắc chắn rằng nó có thể tiếp tục như vậy trong tương lai.”
Về mặt logic, một công ty tạo ra mức ROE cao và bền vững sẽ chứng minh được hai việc:
1.    Đó là một mô hình kinh doanh tạo ra dòng tiền rất tốt.
2.    Nếu như công ty giữ được mức ROE cao qua nhiều năm, chứng tỏ rằng công ty này luôn duy trì được lợi nhuận rất tốt trong quá khứ.
Tuy nhiên, nhà đầu tư cá nhân chúng ta phải cực kỳ cẩn trọng đối với mức ROE cao đột biến, bất thường trong một năm gần nhất do lợi nhuận tài chính, lợi nhuận khác hoặc các thủ thuật kế toán trích lập dự phòng và chi phí không đầy đủ. Điều này thường thấy ở các doanh nghiệp bất động sản (VD: VPI, SDI năm 2017), ngân hàng (VPB, TCB năm 2017), hay các công ty thường xuyên định giá lại các công ty thành viên (CII) hoặc các công ty chu kỳ (HSG). Tầm nhìn tỷ suất sinh lời theo một chuỗi thời gian, qua các chu kỳ kinh tế, một cách bền vững là vô cùng cần thiết.
Cách tính tỷ suất sinh lời trên vốn
Phải thú thực cách tính ROIC như thế nào là chính xác nhất? Về mặt bản chất, ROIC là chỉ tiêu quan trọng, nhưng cũng chỉ là một bộ phận cấu thành trong đánh giá tài chính – vốn chỉ là một chữ M trong bốn chữ M toàn diện mà ta cần phân tích về một doanh nghiệp. Do đó, ta chỉ cần biết rằng doanh nghiệp đó có sinh lợi vượt trội, trong một chuỗi thời gian đủ bền vững hay không thì đã là đạt yêu cầu. Vì thế, có thể chia ra hai loại như sau:
1.     Đối với các doanh nghiệp ít nợ vay, nhiều tiền mặt, có thể sử dụng trung bình ROE 3 năm, hoặc 5 năm như một thước đo hợp lý, đặc biệt với các ngành sinh lời tốt như sản phẩm tiêu dùng, y tế, dịch vụ tiêu dùng.
2.    Đối với các doanh nghiệp nhiều nợ vay, thì sử dụng chỉ số ROIC sẽ hợp lý hơn – đồng thời kiểm tra xu hướng ROA qua nhiều năm xem có bền vững hay không. Có thể dùng lợi nhuận ròng/(vốn chủ + nợ vay – tiền mặt) để tính ROIC. Nhiều chuyên gia sẽ phản biện nếu có nợ vay thì dùng EBIT*(1-t)/(vốn chủ + nợ vay) sẽ hợp lý hơn. Song công thức trên cẩn trọng và đơn giản hơn, do nhiều doanh nghiệp hiện nay thường vốn hóa chi phí lãi vay và có thuế suất khá phức tạp.
Với tỷ suất ROIC trung bình của các doanh nghiệp niêm yết Việt Nam nằm trong khoảng từ 12%-14% và lợi suất tiền gửi tiết kiệm là 7%, vì vậy một doanh nghiệp tốt (good business) phải có ROIC tối thiểu 20%, trong khi một doanh nghiệp thuộc hạng vượt trội
(outstanding business) thường có ROIC trên 30%.
Nếu chúng ta đã hiểu được tầm quan trọng của tỷ suất sinh lời, thì từ nay ta sẽ phân loại doanh nghiệp vượt trội/tốt/xấu rõ ràng với đôi mắt logic hơn. Ta sẽ không còn dễ dàng bị tâm lý bằng chứng xã hội lừa gạt. Ta sẽ nhìn rõ hơn sai lầm của đám đông và không còn bị ảnh hưởng từ các báo đài, các quỹ đầu tư, các tổ chức tài chính lợi ích riêng…

 

 

 

Bình luận

Please enter your comment!
Please enter your name here