Thị trường tài chính là gì? Cấu trúc thị trường tài chính

1. Thị trường tài chính là gì?

Thị trường tài chính là nơi diễn ra các hoạt động giao dịch, mua bán tài sản chính. Thông qua đó, sự luân chuyển vốn được thực hiện từ chủ thể cung sang chủ thể cầu vốn. Bản chất của thị trường tài chính là sự luân chuyển/giao lưu vốn trong xã hội.

Tài sản chính ở đây là những công cụ tài chính hay tài sản vô hình. Giá trị của tài sản chính không phụ thuộc vào bản chất của nó, mà phụ thuộc vào các mối quan hệ tài chính. Công cụ tài chính có thể bao gồm:

• Vốn tài chính,
• cổ phiếu,
• trái phiếu,
• chứng chỉ quỹ,
• kỳ phiếu,
• thương phiếu,
• công cụ tài chính phái sinh…

2. Cấu trúc thị trường tài chính là gì?

Cấu trúc thị trường tài chính là hệ thống các chủ thể, công cụ tài chính cấu thành thị trường. Trong đó, cấu trúc thị trường có thể phân loại theo công cụ tài chính, thời gian luân chuyển hay hình thức phát hành.

Có nhiều cấu trúc thị trường tài chính khác nhau, mang đặc trưng riêng, với bản chất là nơi giao dịch, luân chuyển vốn từ chủ thể này sang chủ thể khác dựa trên những công cụ khác nhau.

3. Điều kiện hình thành thị trường tài chính

Thị trường tài chính có thể hình thành khi đáp ứng đủ các yếu tố sau: 

• Kinh tế hàng hóa phát triển, tiền tệ cân đối ổn định và lạm phát được kiểm soát.
• Công cụ tài chính phát triển phong phú, đa dạng.
• Hệ thống các tổ chức tài chính trung gian hình thành và phát triển mở rộng.
• Hệ thống pháp luật giám sát thị trường được xây dựng, thống nhất.
• Cơ sở vật chất và hệ thống thông tin kinh tế được tạo ra, phục vụ cho các hoạt động tài chính.
• Có đội ngũ nhà đầu tư có kiến thức, người kinh doanh, quản lý am hiểu về thị trường tài chính.

4. Đặc điểm cơ bản của thị trường tài chính

Hiểu đặc điểm cấu trúc thị trường tài chính, sẽ giúp việc kinh doanh, đầu tư hiệu quả, dễ dàng nhận định nắm bắt các biến động ảnh hưởng đến kinh tế, dòng tiền. Dưới đây là những đặc điểm cơ bản của cấu trúc thị trường tài chính mà bạn cần biết:

• Đối tượng hướng đến của thị trường tài chính: Nguồn cung và cầu về vốn/ dòng tiền. Ví dụ: Người A muốn giao dịch cổ phiếu của công ty B, thì A và B là đối tượng của thị trường tài chính.
• Công cụ tham gia thị trường tài chính: Các chứng từ có giá trị được phát hành. Ví dụ: Hóa đơn VAT được phát hành khi giao dịch bán hàng hóa.
• Chủ thể thị trường tài chính: Pháp nhân và thể nhân tham gia thị trường tài chính. Ví dụ: Công ty tài chính, công ty bảo hiểm, ngân hàng…
• Hàng hóa của thị trường tài chính: Cổ phiếu, trái phiếu, hợp đồng kỳ hạn… Tùy vào từng loại thị trường mà hàng hóa sẽ khác nhau.

5. Chức năng và vai trò của thị trường tài chính

Thị trường tài chính được hình thành có những vai trò và chức năng riêng, để vận hành, phát triển hệ thống. Dưới đây là những vai trò và chức năng của thị trường tài chính.

5.1. Vai trò thị trường tài chính 

Vai trò của cấu trúc thị trường tài chính với các chủ thể tham gia bên trọng, được xác định cụ thể như sau:

• Vai trò lớn nhất của thị trường tài chính là huy động vốn, dòng tiền trong và ngoài nước.
• Thúc đẩy và nâng cao hiệu quả việc sử dụng dòng tiền, công cụ tài chính.
• Thị trường tài chính thực hiện vai trò thực thi các chính sách về tài chính tiền tệ của nhà nước.

5.2. Chức năng của thị trường tài chính

Thị trường tài chính thực hiện các chức năng riêng, giúp vận hành hệ thống hiệu quả. Các chức năng của thị trường tài chính cụ thể như:

• Chức năng là kênh dẫn vốn của những người có dòng tiền nhàn rỗi, đến người kinh doanh. Điều này sẽ giúp luân chuyển vốn từ người có tiền nhưng không có cơ hội kinh doanh, đến người kinh doanh nhưng thiếu hụt vốn, để sử dụng vốn hiệu quả.
• Thúc đẩy việc tiết kiệm và tập trung nguồn vốn, tạo tiền đề phát triển cơ sở vật chất cho sản xuất kinh doanh.
• Giúp thị trường tài chính mở cửa, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, đồng thời thực hiện các chính sách cải cách nền kinh tế. 
• Thị trường tài chính thực hiện các chức năng thanh khoản cho hàng hóa như chứng khoán.
• Cung cấp thông tin kinh tế, đánh giá giá trị của các doanh nghiệp đang hoạt động trên thị trường.

6. Các cấu trúc thị trường tài chính 

Khái niệm về thị trường tài chính khá rộng, nhiều chủ thể cấu thành, mang đặc trưng khác nhau. Dựa trên đặc tính, cấu trúc thị trường tài chính có thể chia thành các loại sau:

6.1. Phân loại căn cứ sự luân chuyển vốn

Dựa trên thời gian luân chuyển vốn hoặc các nguồn tài chính, có thể phân loại thành 2 loại là thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp:

• Thị trường tài chính sơ cấp: Hoạt động chủ yếu là mua bán chứng khoán mới hoặc đang phát hành, thông qua chủ thể ngân hàng.
• Thị trường tài chính thứ cấp: Hoạt động mua bán lại chứng khoán đã phát hành trên thị trường sơ cấp. Thị trường thứ cấp được chia thành 2 loại nhỏ hơn: Thị trường phi tập trung và sở giao dịch.

6.2. Phân loại căn cứ phương thức huy động nguồn tài chính

Dựa trên phương thức huy động vốn, nguồn tài chính, phân loại thị trường thành 2 loại:

• Thị trường nợ: Nơi diễn ra hoạt động mua bán các công cụ nợ. Trong đó, công cụ nợ bao gồm 3 loại (Nợ ngắn hạn có thời gian đáo hạn dưới 1 năm, nợ trung hạn từ 1-10 năm, nợ dài hạn từ 10 năm trở lên).
• Thị trường vốn cổ phần: Nơi diễn ra hoạt động huy động vốn bằng việc phát hành cổ phiếu. Tại đó, cổ phiếu là quyền được chia phần dựa trên tài sản và lãi dòng của công ty. Người nắm giữ cổ phiếu sẽ nắm giữ một phần tài sản doanh nghiệp.

6.3. Phân loại căn cứ thời gian sử dụng nguồn tài chính huy động

Dựa trên đặc điểm thời gian sử dụng nguồn tài chính huy động, phân chia thị trường thành 2 loại:

• Thị trường tiền tệ: Nơi phát hành và mua lại các công cụ tài chính ngắn hạn, với thời gian đáo hạn dưới 1 năm. Thị trường tiền tệ sẽ bao gồm các công cụ: Tín phiếu kho bạc, khoản vay ngắn hạn ngân hàng, chứng chỉ tiền gửi, thương phiếu…
• Thị trường vốn: Nơi thực hiện giao dịch các công cụ tài chính có thời gian đáo hạn từ 1 năm trở lên. Thị trường vốn là nơi giải quyết quan hệ cung – cầu vốn dài hạn, được chia thành 3 bộ phận: Cổ phiếu, khoản cho vay thế chấp, trái phiếu.

6.4. Phân loại căn cứ tính chất pháp lý

Dựa trên tính chất pháp lý, phân loại thị trường tài chính thành 2 loại chính:

• Thị trường tài chính chính thức: Tại đó, các hoạt động giao dịch, mua bán, chuyển đổi tài chính được thực hiện theo những nguyên tắc, thể chế do nhà nước quy định rõ ràng trong luật. Các chủ thể tham gia sẽ được bảo vệ quyền lợi trường pháp luật.
• Thị trường tài chính không chính thức: Hoạt động giao dịch các tài sản, nguồn tài chính không theo quy định hay thể chế do pháp luật quy định. Quyền lợi chủ thể tham gia thị trường nhà sẽ không được bảo vệ và thừa nhận.

Ngoài ra, dựa trên tính chất pháp lý, thị trường tài chính có thể có thêm các thuật ngữ khác như: Thị trường pháp sinh, thị trường tài chính quốc tế…Tại đó, thị trường phái sinh là nơi diễn ra việc mua bán các sản phẩm tài chính phái sinh: Quyền mua, chứng quyền, hợp đồng hoán đổi, hợp đồng có kỳ hạn…

7. Cấu trúc và thực trạng thị trường tài chính Việt Nam hiện nay

7.1. Cấu trúc thị trường tài chính Việt Nam

Hiểu về cấu trúc thị trường tài chính Việt Nam, nhà đầu tư sẽ đánh giá được bản chất, đặc trưng các biến động. Mỗi nền kinh tế sẽ có đặc trưng huy động vốn, công cụ tài chính khác nhau. Tại Việt Nam, cấu trúc thị trường tài chính được phân loại dựa trên thời gian sử dụng nguồn tài chính huy động được: Thị trường tiền tệ và thị trường vốn.

7.2. Thực trạng thị trường tài chính Việt Nam hiện nay

Thị trường tài chính Việt Nam hiện nay có sự phát triển sâu rộng, đa chiều, tạo nên các thị trường kinh tế đặc trưng như: 

• Các tổ chức tài chính.
• Thị trường trái phiếu và cổ phiếu.
• Thị trường bảo hiểm.
• Hệ thống ngân hàng thương mại.

Trong đó, hệ thống ngân hàng và các tổ chức tài chính tại Việt Nam đang là nguồn cung cấp vốn cho doanh nghiệp. Do vậy, tốc độ tăng trưởng tín dụng ảnh hưởng nhiều đến tốc độ phát triển của nền kinh tế. 

Hệ thống ngân hàng thương mại tại Việt Nam đa dạng, với nhiều loại hình như: NHTM nhà nước, NHTM Cổ phần, NHTM cổ phần nhà nước, quỹ tín dụng nhân dân trung ương, quỹ tín dụng nhân dân cơ sở, ngân hàng liên doanh, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, ngân hàng 100% vốn nước ngoài…

Cơ chế tác động động của các ngân hàng chịu sự quản lý tập trung của ngân hàng nhà nước. Với các công cụ quản lý tiền tệ và nghiệp vụ do Ngân hàng Nhà nước quản lý, giám sát.

7.3. Thực trạng tiền gửi và huy động vốn tại Việt Nam

Đây là một thị trường có mức độ hoạt động cao, sôi động tại Việt Nam, để thu hút dòng tiền nhàn rỗi từ người dân. Dòng tiền nhàn rỗi từ cá nhân rất quan trọng với sự phát triển của nền kinh tế và thị trường tiền tệ. Các tổ chức ngân hàng thường đưa ra hình thức để thu hút nguồn vốn từ người dân như:

• Khuyến khích khách hàng cá nhân gửi tài khoản tín dụng.
• Cạnh tranh thu hút tiền gửi không kỳ hạn từ cá nhân và các tổ chức kinh tế.
• Cạnh tranh phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu, kỳ phiếu… Để huy động vốn từ tiền gửi với thời hạn trên 6 tháng. 

Hiểu về cấu trúc thị trường tài chính rất quan trọng, giúp bạn nắm rõ cách vận hành, cơ chế hoạt động của toàn bộ thị trường kinh tế. Từ đó nắm bắt xu hướng biến động, lên xuống giá của hoạt động cổ phiếu, trái phiếu hay lựa chọn lĩnh vực phù hợp để đầu tư sinh lời. Hy vọng chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ cấu trúc thị trường tài chính, đặc điểm, chức năng và các loại hình thị trường cụ thể. Từ đó có thêm kiến thức cho quá trình đầu tư của mình.

Nguồn Tổng hợp